بیابان و بیابان زایی یکی از مسائلی است که بشر
امروزه با آن روبرو است. این پدیده سبب کاهش زمین های قابل کشت و در نتیجه تقلیل
منابع و محصولات کشاورزی می گردد. در کشورهای در حال توسعه به سبب فقر اقتصادی و تراکم
جمعیت و یا پایین بودن سطح زندگی استفاده از محیط اطراف برای بر طرف نمودن نیازهای
روزمره زندگی محسوس تر است. زنان روستایی و عشایری از جمله گروه هایی هستند که
بنابر نوع فعالیت هایشان در تماس مستقیم با محیط زیست بوده و تاثیر بسیار زیادی در
حفظ و یا تخریب آن دارند. کارهایی نظیر جمع آوری هیزم، آوردن آب، چرای دام ها و
نیز شرکت در مراحل مختلف کشاورزی از جمله فعالیت های زنان روستایی است. از اثرات
زیان بار این معضل نابودی مراتع و زمین های کشاورزی است که سبب کاهش محصوالت
کشاورزی شده و از موانع توسعه اقتصادی محسوب می شود. نابودی محیط زیست و به خطر
افتادن زندگی در کره زمین نتیجه مستقیم بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی و کم
توجهی انسان به این موهبت الهی است. روند تخریب محیط زیست که امروزه تشدید یافته
زندگی نسل های آینده را در همه ابعاد با مخاطراتی جدی روبرو خواهد نمود
.
علل بیابان زایی:
بیابان زایی مختص مناطق خشک یا نیمه
خشک نیست. مشخصه بارز این پدیده کاهش عوامل بیولوژیکی مناطق است که سبب تخریب
مناطق طبیعی و مراتع و تبدیل آنها به بیابان لم یزرع می شود. انسان در این امر نقش
بسزایی دارد. مانند چرای بیش از حد دامها، آبیاری نادرست و شور کردن خاکها، تبدیل
اراضی مرتعی به کشتزارها، رعایت نکردن اصول شخم زنی صحیح، نفوذ به حریم منابع
طبیعی و
…
تخریب زمین های
حاصلخیز و مراتع در نتیجه بیابان زایی زندگی بشر را تهدید می نماید.
پایین بودن دانش فنی و مهارتی کشاورزان
فقدان ساز و کارهای هدایت برنامه جامع
کشت سالانه کشور
کوچک بودن و پراکندگی اراضی کشاورزی
عدم حضور مؤثر وکار آمد بخش خصوصی در
ارائه خدمات ونهاده های تولید
عدم کفایت فعالیت های تحقیقاتی آموزش و
ترویجی
ناکافی بودن عملیات زیر بنایی در اراضی
زراعی
کمبود منابع آب و پایین بودن راندمان
آبیاری
عدم دسترسی مساوی کشاورزان به نهاده های
دولتی
عدم وجود نظام بهره برداری مناسب از
منابع طبیعی و تخریب و تغییر کاربری اراضی کشور
عدم تعادل تعداد دام و ظرفیت مراتع
ناکافی بودن امکانات حفاظتی
تخریب کیفی و کمی منابع آب و خاک به
ویژه تخریب سفره های آب زیرزمینی و فرسایش خاک
ضعف ارتباط و عدم کفایت فعالیت های
تحقیقاتی، آموزشی، ترویجی و اجرایی
محدودیت میزان و پراکنش نزولات آسمانی
و کوتاه بودن طول دوره برگشت خشکسالی و استمرار آن
استفاده نامناسب و ناکافی فن آوری ها و
تکنولوژی های نوین در بهره برداری از اراضی کشاورزی و منابع طبیعی ناکافی بودن
سیاست های حمایتی و صادراتی محصوالت کشاورزی
ناکافی بودن سیاست های حمایت مالی و
بیمه محصوالت کشاورزی و منابع طبیعی
فقدان تعادل در توسعه مناطق شهری،
روستایی و عشایری
بالا بودن سطح فقر نسبی جوامع روستایی
و ناتوانی ساختار روستایی در استفاده از فرصت های رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی
ضعف نظام مدیریت توسعه روستایی
اقدامات انجام یافته در راستای مقابله
با بیابان زایی:
تصویب لایحه الحاق جمهوری اسالمی ایران
به کنوانسیون بیابان زدایی در مجلس شورای اسلامی
تشکیل کمیته ملی بیابان زدایی با هدف
تدوین سیاست ها و استراتژی های کلان و هماهنگی بین بخشی در سطح عالی به ریاست وزیر
جهاد کشاورزی و با حکم رئیس جمهور
تعیین سازمان جنگل ها، مراتع و
آبخیزداری کشور به عنوان نهاد هماهنگ کننده ملی، تشکیل کمیته اجرایی با هدف تدوین
برنامه اقدام ملی مقابله با بیابان زایی
تعیین مرجع ملی بیابان زدایی و معرفی
به دبیرخانه کنوانسیون
تقویت نهاده های مدنی و شبکه سازمان های
غیر دولتی برنامه اقدام ملی مقابله با یبابان زایی
اصلاح ساختار کلان مدیریت کشاورزی و
منابع طبیعی کشور از طریق یکپارچه سازی تشکیلات
تشکیل شورای عالی محیط زیست
تشکیل سه مرکز علمی و تحقیقاتی (مرکز
بین المللی بهزیستی با کویر و پژوهشکده های بیابان زدایی تهران و یزد
توسعه فزاینده مراکز آموزشی، تحقیقاتی،
کشاورزی و منابع طبیعی با تاکید بر مدیریت مناطق خشک و نیمه خشک
لحاظ نمودن اصول و اهداف برنامه در
چارچوب استراتژی های توسعه پایدار در بخش کشاورزی
لحاظ نمودن اصول و اهداف برنامه در
برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی سوم و چهارم کشور
تعیین و تصویب سیاست های کلان مقابله
با بیابان زایی در کمیته ملی بیابان زدایی کشور
تهیه ۹ میلیون هکتار طرح اجرایی بیابان
زدایی در کشور
تعیین شاخص ها و معیارهای بیابان زایی
در ایران
مطالعه حدود ۶۵ میلیون هکتار از
حوزههای آبخیز کشور
تثبیت ۱/۲ میلیون هکتار از اراضی ماسه ای
فعال با ایجاد جنگل های دست کاشت از طریق اجرای عملیات بیولوژیکی، فیزیکوشیمیایی
استحصال و تغذیه سفره های آب زیر زمینی
به میزان ۴/۱ میلیارد مترمکعب در سال
کنترل بیش از ۲۳ میلیون تن رسوب در
حوزه های آبخیز
حضور فعال نمایندگان کشور در جلسات
اصلی و کمیته های وابسته به کنوانسیون مقابله با بیابان زایی
عضویت نماینده ایران در گروه کارشناسی
کمیته علوم و تکنولوژی
همکاری های دو جانبه نظیر آموزش
کارشناسان افغانی در ایران در زمینه مدیریت مناطق بیابانی و تهیه طرح اجرایی بیابان
زدایی در منطقه زرنج افغانستان
تنظیم و ارسال گزارش های سالیانه کشوری
به دبیرخانه کنوانسیون
تهیه و اجرای طرح مدیریت پایدار منابع
آب و خاک حبله رود با همکاری
UNDP
